Dane podstawowe

Zamek "Bąkowiec" w Morsku powstał na wyniosłej skale na planie nieregularnym /wg Guerqina na planie wydłużonego wieoboku/ o powierzchni około 500 m2 i składał się z elementów mieszkalnych i obronnych. Obecnie z zamku górnego pozostały fragmenty murów na skale, fragment ściany zamku z otworem drzwiowym /w niektórych źródłach podawane jest, że chodzi tu o bramę jednak otwór jest stosunkowo mały więc uważam, że w owym otworze mogły być osadzone jedynie drzwi/ i czworokątnych pomieszczeń z niewielkim dziedzińcem. Od strony wschodniej na łagodnym podejściu znajdowało się podzamcze o powierzchni ok. 500 lub 800 m2.

Historia

Wieś Mokrsko pojawiła się w źródłach pisanych po raz pierwszy w roku 1306. Jej dziedzicem był wówczas Piotr Pacan herbu Jelita, kasztelan małogoski, wiślicki i sandomierski. Drugim właścicielem osady był Tomisław, zapewne brat Piotra, pełniący w latach 1317-20 urząd wojewody krakowskiego, a w latach 1320-30 wojewody sandomierskiego. Pomieszkiwali oni w obronnej wieży, która stała na terenie dzisiejszego Mokrska Dolnego. Zapewne jeszcze w XIV wieku wieża została opuszczona, a z czasem przestała istnieć. Dziś po pierwszym zamku Mokrskich pozostało jedynie ziemne grodzisko oraz ślady dawnej fosy.
Fundatorem nowej rezydencji został prawdopodobnie jeden z synów wspomnianego Piotra, biskup krakowski Florian lub jego brat Klemens. Murowany zamek powstał w drugiej połowie XIV wieku, przypuszczalnie jeszcze przed rokiem 1385. Wystawiony w 1428 roku dokument zawiera wyraźne potwierdzenie funkcjonowania warowni, określanej tutaj jako castrum superiorum. Ród Mokrskich zamieszkiwał w niej do 1509 roku, później obiekt w ciągu kilku dziesięcioleci zmieniał swych właścicieli co najmniej pięciokrotnie. W 1531 Mokrsko wraz z zamkiem i trzema okolicznymi wsiami nabyła królowa Bona. Być może w jej imieniu przebudowę rezydencji prowadził wówczas Piotr Kmita, marszałek wielki koronny i wojewoda krakowski. Nie był on jednak nigdy posiadaczem Mokrska, jak sugerują to niektóre źródła.
Okres władania zamkiem przez Bonę trwał krótko, bowiem już w roku 1540 księgi podkomorskie wymieniają kolejnych dziedziców - niejakich Sancygniowskich. Obiekt, którego późniejsi właściciele zmieniali się dość często, przeszedł jeszcze dwie poważne modernizacje: na przełomie XVI i XVII wieku rozbudowano go o nowe skrzydło, a kilkadziesiąt lat później podwyższono mury obronne. Mimo prowadzonych inwestycji był on już wówczas mocno zniszczony. Budowla przestała pełnić funkcje zamieszkanej rezydencji na przełomie XVIII i XIX stulecia, a kiedy w latach 1844-46 Kazimierz Stronczyński podjął się jej inwentaryzacji, była już wtedy znacznie zrujnowana. Stan ten pogłębiał się i rozbierana przez okolicznych wieśniaków dawna siedziba szlachty małopolskiej osiągnęła z czasem żałosną formę.

Architektura

Zamek ulokowano na niewielkiej kępie pośród łąk i podmokłych terenów rzeki Nidy. Zbudowany był on z kamienia na planie zbliżonym do prostokąta o wymiarach 45x25 metrów. Jego zachodnią kurtynę wypełniał jednotraktowy dom mieszkalny, posiadający podpiwniczenie i trzy naziemne kondygnacje. Piwnica, przyziemie oraz pierwsze piętro były podzielone na trzy kwadratowe pomieszczenia. Na drugim piętrze znajdowała się duża reprezentacyjna sala i komnata boczna. Dziedziniec o wymiarach 29x24 metry był z trzech stron otoczony murem zwieńczonym gankiem dla straży. Nie zachowana do dzisiaj wysoka wieża bramna, ryzalitowo wysunięta przed lico muru południowego, miała u podstawy rzut zbliżony do kwadratu, który w wyższych partiach przechodził w ośmiobok. Na przełomie XVI i XVII wieku po obu stronach wieży dobudowano pomieszczenia mieszkalne, które zatarły nieco jej obronny charakter, przekształcając ją w swoistą klatkę schodową. Prawdopodobnie do zamku prowadził drewniany most zwodzony, przerzucony nad niewielką, ale silnie nawodnioną fosą.

PLAN ZAMKU W MOKRSKU: 1. GŁÓWNY DOM MIESZKALNY, 2. SKRZYDŁO DOBUDOWANE W XVI/XVIIW., 3. BRAMA WJAZDOWA, 4. DZIEDZINIEC

Dziś

Malownicza ruina już dawno wtopiła się w otaczajacy ją wiejski krajobraz i zjednoczyła z coraz bardziej dominującą nad nią dziką roślinnością. Z zamku do naszych czasów pozostało niewiele; zachowały się jedynie relikty wschodniej ściany domu mieszkalnego, północno-wschodni narożnik muru kurtynowego oraz porośnięta chaszczami mało czytelna fosa. Widoczna z dalszej odległości sylweta znajduje się kilkaset metrów za wsią. Prowadzi tam gruntowa droga, a następnie odchodząca od niej wąska ścieżka.

Dojazd

Mokrsko Górne to niewielka wioska położona kilka kilometrów na wschód od prowadzącej z Krakowa do Kielc drogi E77, około 17 kilometrów na południe od królewskich Chęcin. Do wsi docierają autobusy PKS, ale czynią to na tyle rzadko, iż warto się tutaj wybrać własnym środkiem transportu. Wstęp na teren ruin oczywiście wolny.

Legenda

Z zamkiem związana jest legenda, wg której na szczycie Skrzypowej Skały co wieczór miał się ukazywać skrzypek: diabeł, który grywał zaczarowane melodie. Nikt nie mógł oprzeć się jego graniu, a wszyscy którzy usłyszeli muzykę bez przerwy tańczyli. Ale pewnego razu skrzypek zniknął i od tego momentu ani razu nie pojawił się. Nikt nie wie co się z nim stało. Według innej legendy zamek był kiedyś siedzibą rozbójników, którzy jednemu z rycerzy uprowadzili ukochaną, za co sprowadzili na zamek niszczycielski szturm. Według innej zamek miał wybudować bogacz, aby ukryć swe skarby. Niestety ni zdążył nacieszyć się nimi, gdyż pojechał na wojnę gdzie poległ pozostawiając zamek opustoszałym. Jeszcze inna głosi, że pan Morka był złym skąpcem, który teraz krąży po ruinach zamku jako zjawa.