Dane podstawowe

Warowny zamek w Świdwinie zbudowany został po roku 1280 z fundacji margrabiego brandenburskiego Albrechta III albo księcia meklenburskiego Przybysława IV. Dokładna data jego powstania nie jest znana współczesnym historykom - ze źródeł wiadomo tylko, że gmach wzmiankowany był jako castrum w dokumencie margrabiego Waldemara z roku 1317. Dwa lata później dobra świdwińskie nabyli do spółki rycerze: duński wiking Mikołaj Olafson oraz pomorski szlachcic Wedigo von Wedel. Z czasem przedstawiciele rodu Wedlów przejęli udziały Duńczyka, stając się jedynymi właścicielami zamku.

Historia

W 1384 Świdwin kupili Krzyżacy i w utworzonej w ten sposób terytorialnej enklawie zorganizowali punkt komunikacyjny przy trakcie prowadzącym do Brandenburgii, a sam zamek zaczął pełnić funkcję siedziby wójta. W tym celu w latach 1400-10 oraz 1440-45 dokonano jego przebudowy, nadając mu w rezultacie postać zbliżoną w formie do zamków warmińskich. W roku 1410 budowla znalazła się w rękach księcia pomorskiego Bogusława VIII; szybko jednak powróciła do Krzyżaków, których własnością pozostała do roku 1445. Potem obszar Nowej Marchii przeszedł w drodze kupna w zarząd elektora brandenburskiego Fryderyka II. Nowy właściciel dokonał kosmetycznej przebudowy zamku i w jego obrębie umieścił urzędy wójtostwa. Sto lat później, w roku 1540 twierdza znalazła się w posiadaniu rycerskiego zakonu joannitów, ci zaś przebudowali ją na stosownie do własnych potrzeb, stawiając w miejscu dawnych budynków nowe, nawiązujące formą do modnego w XVIII wieku baroku. Po sekularyzacji zakonu w 1808 i likwidacji komandorii w zamkowych salach umieszczono biura pruskich urzędów, więzienie i arsenał. Gmach spłonął w wyniku działań wojennych w 1945 roku albo kilka lat później (nie udało mi się tego jednoznacznie ustalić). Odbudowano go w latach 60-ych z przeznaczeniem na siedzibę placówek kulturalnych.

Architektura

Rycerski zamek stanął na piaszczystej łasze rzecznej, podwyższonej oraz umocnionej przez nawiezienie głazów narzutowych i kamiennych otoczaków. Pierwotnie składał się on z wysokiego na ok. 12 metrów obwodu warownego na planie nieregularnego trapezu o zaokrąglonych narożnikach, oraz stojącego przy kurtynie północnej budynku mieszkalnego o wymiarach ok. 14x38 metrów. Prawdopodobnie w latach 1300-15 na zachód od przejazdu bramnego wzniesiono wieżę na planie kwadratu o boku ok. 8 metrów. Po przejęciu warowni przez Zakon Krzyżacki nastąpił proces jej reorientacji w ważny strategicznie ośrodek władzy zakonnej. Na wschód od bramy postawiono tymczasowe skrzydło mieszkalne, rozebrano też dom północny, murując na jego miejscu nowy ceglany gmach, wykorzystujący całą długość północnego odcinka obwodu warownego. Nowy dom wójta był podpiwniczony i liczył trzy kondygnacje. Funkcje magazynowe pełniły piwnice, na parterze umieszczono kuchnię, izby knechtów oraz stajnie. Szczególnie reprezentacyjne było pierwsze piętro ze schodami w obrębie przylegających do fasady drewnianych krużganków. Mieściła się tam kaplica oraz prywatne pokoje wójta i kapelana. Wyposażony w strzelnice strych przeznaczony był na cele magazynowe, a w czasie oblężenia stanowił dogodny punkt obrony. Pomiędzy kaplicą, a sąsiednim, zapewne gospodarczym skrzydłem znajdowało się przejście do najważniejszego przyczółka na zamku, czyli do wychodka. Średniowieczną wieżę obniżono, by później na jej czworobocznej podstawie wznieść cylindryczną i ceglaną nadbudowę o średnicy około 8 i łącznej wysokości 26 m. W roku 1700 zwieńczono ją barokowym hełmem. Wcześniej, bo w 1520 przebudowano bramę i dostawiono do niej niewielkie przedbramie. W latach 1704-58 rezydujący na terenie zamku joannici przeformowali dom gotycki i wznieśli dwa budynki przy pozostałych kurtynach. Budynki te otrzymały wewnętrzną fasadę ze zdobieniami w kształcie pilastrów, a wnętrza uzyskały nawiązujący w duchu do klasycystycznego baroku reprezentacyjny wystrój.

Dziś

Odbudowany po zniszczeniach wojennych zamek stanowi obecnie siedzibę miejskiego ośrodka kultury. W skrzydłach barokowych funkcjonuje dziś biblioteka dla dzieci i dla dorosłych, są tu też pracownie artystyczne. W skrzydle gotyckim znajduje się m.in. sala widowiskowa, historyczna sala rycerska i pub. Zamek można zwiedzać w dni powszednie w godzinach 8.00-19.00, lecz tylko w grupach i z przewodnikiem. Wydatki: w zależności od wielkości ekipy tzw. historyczny rekonesans zamkowy kosztuje 15 lub 30 zł (łączny koszt dla całej grupy). Zwiedzanie w dni wolne od pracy po wcześniejszym kontakcie tel. 365 27 47, 365 36 05, 0 606 422 369 albo 0 601 824 108. W weekendy i święta ceny rosną o sto procent. Na specjalne życzenie za 250 złotych (święta 350 zł) organizowane są dodatkowe atrakcje, m.in. rzut wiankiem do krowich rogów i dramatyczna obrona przed zbójem.

Dojazd

Swidwin położony jest przy trasie kolejowej Szczecin-Koszalin - zatrzymują się tutaj pociągi pospieszne. Do miasta istnieje dogodny dojazd autobusami PKS z Drawska, Koszalina i Gryfic. Po wyjściu ze stacji PKP (obok znajduje się maleńki dworzec autobusowy) trzeba skręcić w prawo na południowy zachód i podążać wpierw ul. Kościuszki, a następnie przechodzącą pod XIV-wieczną wieżą bramną ul. 1 Maja. Po minięciu bramy należy przejść jeszcze ok. 300 metrów, stamtąd zamek jest już dobrze widoczny. Dojście zajmuje 10 minut. Miejsc parkingowych pod dostatkiem.