Dane podstawowe

Opactwo benedyktyńskie w podkrakowskim Tyńcu założone zostało w 1044 z fundacji księcia Kazimierza Odnowiciela*, syna Mieszka II. Pobudowano je na korzeniu starszego grodu, na naturalnie obronnym wzniesieniu, tuż nad brzegiem Wisły. Pierwszym opatem Tyńca został Aron, pełniący zarazem funkcję biskupa krakowskiego.

Historia

Początkowo na wzgórzu dominowało budownictwo drewniane, ale już w 2. połowie XI stulecia wzniesiono zespół kamiennych budowli z trójnawową bazyliką romańską, której fragmenty przetrwały do dziś. W pierwszej połowie XIII stulecia założenie klasztorne zostało otoczone kamiennym murem obwodowym z basztami. Nie uratowało go to jednak od zniszczeń, będących efektem najazdu tatarskiego w roku 1260. Po odbudowie wzgórze ufortyfikowano i obsadzono stałą załogą. Na terenie opactwa, w miejscu dzisiejszej opatówki (budynek, gdzie opat przyjmował zacnych gości) wzniesiono zamek. Miał on prawdopodobnie plan trójkąta, z jedną wieżą nad skarpą wiślaną. Zamek ów pełnił funkcję nadgranicznej warowni do XV wieku. Przesunięcie się granicy państwa polskiego wpłynęło na spadek strategicznego znaczenia budowli, mimo to wojskowa załoga królewska przebywała na terenie klasztoru do XVII wieku.

Od strony nieosłoniętej przez wspomniany zamek i zabudowania klasztorne opactwo otoczone było grubymi murami, wyposażonymi od wewnątrz w chodnik dla straży, blankami oraz strzelnice. Wiek XV przyniósł przebudowę założenia w stylu gotyckim i jego rozbudowę w kierunku południowym oraz zachodnim. W wieku XVI zamek przekształcono w mieszkanie opata. Najważniejszym elementem sakralnym pozostawała wybudowana w XI stuleciu romańska bazylika, która po kolejnych przebudowach uzyskała ostatecznie wystrój barokowy. Życie klasztorne skupione było w dwóch skrzydłach: południowym i wschodnim. Mieścił się w nich kapitularz (miejsce narad i modlitw), refektarz (jadalnia) oraz kuchnia. Wiek XVII przyniósł opactwu zniszczenia i dewastacje od (a jakże) Szwedów. Wkrótce jednak klasztor rozkwitł na nowo. Odbudowany i ozdobiony modną szatą barokową, otoczony nowymi murami, wzmocnionymi później o bastiony, funkcjonował tak dobrze, że z racji swego ogromnego bogactwa lokalny opat nosił przydomek opata stu wsi. Dużą rolę odegrał Tyniec w czasie konfederacji barskiej. Obsadzony przez konfederatów dwukrotnie odpierał ataki Rosjan (1771-72), a zorganizowana przez grupę śmiałków kontrwyprawa na Wawel zakończyła się jego zdobyciem i wzięciem do niewoli rosyjskiej załogi zamku (i klęską po trzech miesiącach - gdy na otoczonym przez Ruskich Wawelu zabrakło jedzenia wszyscy się poddali). Po pierwszym rozbiorze klasztor trafił w ręce władz austriackich, które w 1816 skasowały opactwo. Kilka lat później w Tyńcu osiedlili się biskupi, ale dość szybko przenieśli się stąd do Tarnowa. W roku 1831 zabudowania klasztorne strawił pożar, w efekcie którego zostały one opuszczone, a całe założenie szybko popadło w ruinę. Przez ponad sto lat tereny opactwa pozostawały niezamieszkane i dopiero w sierpniu 1939, na miesiąc przed II wojną światową wprowadziło się do niego jedenastu belgijskich mnichów pod przywództwem ojca Karola van Oost. W niedługi czas po wojnie rozpoczął się proces odbudowy historycznego zabytku, który trwa po dziś dzień. W międzyczasie, w roku 1968 klasztor wrócił do godności opactwa.

Dziś

Przepięknie położony na białej wapiennej skale tyniecki klasztor benedyktyński wciąż pełni swoje funkcje religijne. Nie jest on całkowicie zamknięty przed zwiedzającymi, należy jednak pamiętać, że ze względu na specyfikę miejsca, krzyki i inne niekontrolowane odgłosy mogą być tutaj niemile widziane. Z opactwa rozpościera się uroczy widok na Wisłę i ulokowaną na drugim jej brzegu wieś Piekary. Na dziedzińcu widoczne są fragmenty bardzo starego muru, a w jego południowo-wschodniej części stoi zabytkowa XVII-wieczna studnia z daszkiem, którą zbudowano bez użycia gwoździ. Głównym elementem sakralnym założenia jest barokowy kościół św. Piotra i Pawła (dawna bazylika), w którego podziemiach ok. 40 lat temu odkryto groby siedmiu opatów i niezwykle rzadki złoty kielich podróżny (wystawiony obecnie na Wawelu).

Dojazd

Tyniec jest dzielnicą Krakowa, położoną ok. 10 kilometrów od jego centrum. Kursuje tutaj autobus linii 112: wsiąść trzeba na pętli niedaleko Wawelu, po drugiej stronie Wisły (przejście mostem położonym między zamkiem wawelskim a kościołem Paulinów na Skałce). Fotografujących uprzedzam, że aby zrobić zdjęcie klasztoru z jego najpiękniejszej, zachodniej strony, trzeba przejechać na drugą stronę Wisły. Klasztor stoi tak blisko rzeki, że fotka wykonana z prawego jej brzegu ma prawo rozczarować.